H Ιστορία του Πολυγυρινού καρναβαλιού

Οι ρίζες της Πολυγυρινής Αποκριάς χάνονται στα χρόνια της τουρκοκρατίας. Εκείνη την εποχή το θρησκευτικό συναίσθημα ήταν πολύ έντονο. Όλοι οι Πολυγυρινοί βρίσκονταν κοντά στην εκκλησία ζώντας σύμφωνα με τις παραδόσεις της. Η περίοδος της Αποκριάς δεν ήταν τίποτε άλλο παρά εποχή νηστείας και πνευματικής προετοιμασίας για το Πάσχα. Στις οικογένειες αυτή η πνευματικότητα και πίστη φαινόταν μέσα από το παιχνίδι «Χάσκα». Ο πατέρας έδενε σε έναν σπάγκο ένα...
μικρό κομμάτι χαλβά και ένα ένα από τα παιδιά της οικογένειας προσπαθούσε μόνο με το στόμα του να το φάει. Όταν το πετύχαινε κέρδιζε και την ευχή του πατέρα κι αμέσως ακολουθούσε το επόμενο παιδί. Το παιχνίδι ονομάστηκε έτσι επειδή τα παιδιά «έχασκαν» που σημαίνει στην τοπική διάλεκτο κοιτάω με ανοικτό το στόμα «χάσκω». Αργότερα τα παιδιά γυρνούσαν από σπίτι σε σπίτι μαζεύοντας ευχές και ευλογίες ενώ στα συγγενικά σπίτια κέρδιζαν κι από κανένα κομμάτι χαλβά ή γλυκό και μερικές φορές χρήματα.
 

Μετά τους Βαλκανικούς πολέμους, σιγά σιγά οι άνθρωποι, αν και πολύ φτωχοί, άρχισαν να νοιώθουν την ανάγκη για να ξεδώσουν και να γλεντήσουν. Παρέες λοιπόν Πολυγυρινών συγκεντρωνόντουσαν την Καθαρά Δευτέρα, ντυνόντουσαν γύφτοι και στις γειτονιές τους στήνονταν γλέντια που όσο περνούσε ο καιρός τόσο πιο μεγάλα γίνονταν.

Κλαρίνα, γκάιντες και βιολιά τα τοπικά όργανα του Πολυγύρου και αργότερα νταούλια και ζουρνάδες και από καμιά φορά λατέρνες, ήταν τα μουσικά όργανα που ντόπιοι λαϊκοί οργανοπαίκτες ή λαϊκοί οργανοπαίκτες από όλη τη Μακεδονία, τραγουδούσαν κι έπαιζαν σκωπτικά τραγούδια.

Όπως και σ΄ άλλες περιοχές της χώρας μας έτσι και στον Πολύγυρο την εποχή της Αποκριάς το πείραγμα ήταν στην ημερήσια διάταξη και πολλές φορές μάλιστα ξεπερνούσε όρια που έχει θέσει η σημερινή κοινωνία. Το έντονο πείραγμα λοιπόν όχι μόνο επιτρεπόταν αλλά επιβάλλονταν. Κανείς δεν μπορούσε να αποκαλύψει τη μάσκα ενός καρναβαλιού, ακόμη και μετά από πείραγμα, χωρίς να τις «φάει». Ήταν τόσο έντονα αυτά τα πειράγματα που ακόμη και στα χρόνια του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου, στις ημέρες της κατοχής, ακόμη και οι κατακτητές δεν τολμούσαν να ξεσκεπάσουν καρναβαλιστή.

Η πρώτη οργανωμένη αποκριά έγινε στα χρόνια της θητείας του Δημάρχου Αθ. Καραγκάνη (1951-63) με παρέλαση αρμάτων και καρναβαλιστών, με χρηματικά βραβεία για τα καλύτερα άρματα.

Η Κατσ΄αμάκα (αυτοσχέδια ταβέρνα) έγινε γρήγορα από τα πρώτα κατεστημένα της Πολυγυρινής Αποκριάς, όπου οι νοικοκυρές πρόσφεραν πίτες, ελιές και τυρί κι όλος ο κόσμος έτρωγε και γλεντούσε ανέμελα (κάτσε αμάκα = κάτσε ανέμελα = κάτσε τζάμπα και φάε). Μάλιστα τότε καθιερώθηκε και η Κυριακή ως ημέρα εορτασμού της Αποκριάς (από Καθαρά Δευτέρα που γιορταζόταν).

Από τότε οι εκδηλώσεις της Αποκριάς, που φυσικά δεν παραμένουν ως ικανοποίηση της ανάγκης για γλέντι, έχουν εξελιχθεί, και σήμερα υπό την αιγίδα του Δήμου Πολυγύρου αποτελούν ένα από τα μεγαλύτερα Πολιτιστικά και Λαογραφικά δρώμενα στην Ελλάδα.

Έτσι λοιπόν από Καθαρά Δευτέρα σε Κυριακή και Σάββατο, η Αποκριά στον Πολύγυρο κατέληξε να ξεκινά την Τσικνοπέμπτη και με καθημερινές εκδηλώσεις να κορυφώνεται με την παρέλαση των αρμάτων και πεζοπόρων τμημάτων.

Η Προφταστήρα (αυτοκινούμενη Κατσ΄αμάκα αλλά για πρόφτασ΄ όχι για χόρτασ΄ όπως λένε οι Πολυγυρινοί), το παιχνίδι Τλυγάδιασμα, η Μασσαλιάδα, οι μουσικοί της πόλης, το Αντάμωμα χορευτικών ομάδων, είναι εκδηλώσεις που έχουν γίνει θεσμός τα τελευταία χρόνια στο Πολυγυρινό Καρναβάλι.

Οι Πολιτιστικοί Σύλλογοι του Πολυγύρου, με τα χορευτικά τους, ο Σύλλογος Γυναικών με τον από δεκαετίες καθιερωμένο χορό τους, τα σχολεία της πόλης με τους χορούς και την τεράστια συμμετοχή στην παρέλαση των πεζοπόρων τμημάτων και αρμάτων, είναι μερικοί από τους φορείς που συμμετέχουν κάθε χρόνο στις εκδηλώσεις προσδίδοντας το ανάλογο Πολυγυρινό χρώμα σ΄ αυτές κάνοντάς τες τόσο ξεχωριστές σε ολόκληρη την Ελλάδα.